Cmentarz parafialny

 

Na terenie parafii Stawiski znajduje się kilka cmentarzy. Pochodzą one z różnych okresów i są odzwierciedleniem historii tutejszych terenów. W Stawiskach mamy dwa cmentarze parafialne, stary i nowy.

Nowy cmentarz

* Obecny cmentarz grzebalny tzw. „nowy” znajduje się w odległości około 0,3 km od kościoła parafialnego, przy drodze prowadzącej ze Stawisk do Roman. Został założony w 1957 roku przez Ks. Zygmunta Kapkowskiego. *Ma powierzchnię 3,76 ha i jest ogrodzony betonowym płotem. Posiada bramę, ma doprowadzoną bieżącą wodę oraz wydzielone miejsce i pojemniki do składowania śmieci. Jest on w większej swej części bez drzew, znajdują się one praktycznie poza kilkoma sztukami, tylko wzdłuż ogrodzenia.

*Na tym cmentarzu są obecnie grzebani zmarli. Od bramy cmentarza przez środek biegnie główna aleja, która prowadzi, do poszczególnych bocznych alejek. Na środku cmentarza znajduje się duży czarny krzyż, a tuż przy nim symboliczny grób ks. Józefa Kruczyńskiego * proboszcza parafii Stawiski w latach 1986 – 1990, który zginął w dniu 29 października 1990 roku w wypadku samochodowym, wracając z wykładów w Łomży. Jest tu również wyodrębnione miejsce do pochówku zmarłych dzieci. Na cmentarzu panuje porządek i względna harmonia. Groby są sytuowane kolejno rzędami. Wśród pomników starszych w większości przeważa lastryko. Jednak obecnie można zaobserwować coraz większą ilość pomników z granit, a nawet i z marmuru.

Cmentarzem parafialnym opiekuje się zakrystian, który jest również grabarzem w naszej parafii.

Cmentarz stary

*Stary cmentarz grzebalny założony razem z powstaniem parafii w 1903 roku. Jest ogrodzony wałem ułożonym z kamieni. Na cmentarz prowadzi brama. Jest on oddalony od Stawisk o około 2 km w kierunku Łomży i zajmuje powierzchnię 1,7 ha.

*Cmentarz ten można podzielić na dwie części. Na pierwsza starszą, na której groby są rozrzucone pomiędzy drzewami i drugą nowszą, na której groby są sytuowane kolejno. Występują na nim liczne drzewa i krzewy.

*Na starym cmentarzu w Stawiskach znajdują się mogiły żołnierzy z 1939 r, którzy polegli w obronie Ojczyzny podczas wojny, min. jest tu grób Eugeniusza Żarańskiego, *powstańca z 1863 r. oraz Józefa Kisielnickiego - konsula polskiego w Wiedniu po 1918 roku. Na starym cmentarzu został pochowany również Ks. Antoni Żochowski, który był proboszczem w Stawiskach w 1919 roku. Obecnie na tym cmentarzu zmarli są chowani sporadycznie.

 

Inne cmentarze na terenie parafii Stawiski

 

Cmentarze epidemiczne

**

****

Kolejnym cmentarzem jest oddalony od Stawiski o 2 km tzw. „Kierkut” (nie mylić z żydowskim kierkutem) pochodzący z czasów epidemii cholery. Mo on już ponad 200 lat. Porastają go drzewa.

 

 

*

 

****

Drugi cmentarz epidemiczny znajduje się w odległości 0,5 km od obecnego starego cmentarza w stronę Łomży.

 

 

 

Cmentarz z powstania listopadowego

 

 

*Innym cmentarzem pochodzącym z czasów powstania listopadowego jest cmentarz leżący w dawnym sadzie dworskim przy trasie do Szczuczyna. *Przed drugą wojną światowa stały na nim jeszcze krzyże. Obecnie jest on porośnięty drzewami. Trudno znaleźć ślady grobów.

Cmentarz żydowski

**Na terenie parafii Stawiski mamy cmentarz żydowski „Kierkut” leżący niedaleko starego cmentarza parafialnego. Cmentarz żydowski tzw. „Na mogiłkach” założony w XIX w., rozmieszczony na planie prostokąta na powierzchni około 3 ha? Położony jest około 800 m od Stawisk, po wschodniej stronie szosy z Łomży do Stawisk. Oddalony od szosy około 300 m na wschód.

*Znajduje się on na niewielkim wzniesieniu na terenie dawnego grodziska wczesnośredniowiecznego, w zakolu bezimiennej strugi - lewobrzeżnego dopływu rzeki Dzierzbi. Jest porośnięty krzewami i drzewami.

 

Mogiła i miejsce kaźni

 

*Mogiła i miejsce kaźni ludności żydowskiej zamordowanej w 1941 r. Położona w lesie sosnowym około 2,5 km od Stawisk i około 300 m na zachód od szosy Łomża – Stawiski przy drodze leśnej do Bud Stawiskich. Mogiła obejmuje teren i skraj dawnej piaskowni. Zajmuje powierzchnię około 0,05 ha, otoczona ogrodzeniem wspartym na betonowych słupkach połączonych żelaznym łańcuchem. W południowej części mogiły na skraju piaskowni na dwustopniowej betonowej płycie umieszczono kamienny obelisk. Na obelisku znajduje się płyta z inskrypcja: Miejsce, kaźni i spoczynku 700 mieszkańców miasta Stawisk, narodowości żydowskiej, zamordowanych przez hitlerowców w lipcu 1941 roku. 22 lipca 1964 r.

Cmentarz żołnierzy niemieckich

*Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich poległych w 1915 r. Położony jest przy trasie nr 61 w odległości 6 km od Stawisk w kierunku Łomży, prawie naprzeciw skrzyżowania z szosą do Bud Stawiskich. Leży na nim 50 żołnierzy niemieckich w tym jeden niemiecki generał-porucznik. * Cmentarz ten znajduje się na terenie płaskim, tuż przy samej szosie i zajmuje powierzchnię około 0,2 ha. Od północy, wschodu i południa otoczony wałem z ziemi, na którym rosną drzewa. Od szosy tj. od strony zachodniej odsłonięty. W 2008 roku odnowiony. Na ulanej z betonu płycie umieszczono dwa znajdujące się na tym cmentarzu obeliski.

Znaczenia i rola cmentarza

*Cmentarz w ogólnym znaczeniu to miejsce przeznaczone do pochówku ciał zmarłych, to miejsce ich wiecznego spoczynku, miejsce, które wszyscy odwiedzamy. Na cmentarzu człowiek spotyka się z wiecznością. To miejsce, które skłania do refleksji i zadumy dotyczącej wartości i sensu życia. Chodząc po cmentarzu, oglądamy mogiły, groby, czynimy refleksję nad swoim życiem, powracamy myślami do przeszłości, stajemy wobec przyszłości. Cmentarne groby każą nam wspominać naszych zmarłych rodziców, dziadków, rodzeństwo, bliskich i znajomych.

Każda nekropolia niczym wielowiekowe drzewo spowita jest pierścieniami pokoleń narastającej przez lata tradycji. Cmentarz, będąc miejscem spoczynku ludzi zmarłych, otaczany jest modlitwą, pamięcią, szacunkiem oraz czcią.

Każdy cmentarz jest świadectwem historii, ponieważ są na nim wypisane dzieje państwa, narodu i ludzi, którzy niegdyś żyli, a odeszli już do wieczności. Jest swoistą księgą, tekstem, której kartami są poszczególne groby; niezależnie od tego, czy pochowana jest na nim osoba sławna, wybitna, czy też zwykły prosty człowiek, tułający się po świecie. Możemy to zauważyć, chodząc uliczkami cmentarza na Rossie, gdzie napotykamy nazwiska nie tylko naukowców, artystów, powstańców, ale i zwykłych mieszkańców miasta.

Prymas Polski Stefan Kardynał Wyszyński wypowiedział niegdyś znamienne słowa, które zostały wypisane przy głównym wejściu na Cmentarz Powązkowski w Warszawie: „Gdy gaśnie pamięć ludzka – dalej mówią kamienie”.

Cmentarz jest kroniką, „tekstem kultury”, dającym świadectwo ludzkich losów, bo każdy grób jest jakąś informacją o pochowanym w nim człowieku, ukazującym stosunek danego człowieka do śmierci i życia. Odznacza się zdolnością więziotwórczą, buduje bowiem wspólnotę tych, którzy już zeszli z tego świata z żyjącymi. Cmentarz często jest nazywany miastem zmarłych, gdyż jego plan przestrzenny odzwierciedla plan miasta żyjących. Dzieje się tak dlatego, że obok prostych, zwykłych grobów znajdują się aleje z pięknymi okazałymi pomnikami.

Przekroczenie bramy cmentarnej jest przeżyciem szczególnym, jest wejściem w inny świat, w inny wymiar; skłania do rozważania tajemnic bytu, odczuwania ze szczególnie intensywną siłą piękna dzieł rąk ludzkich połączonego z pięknem natury, ale też odczuwania bolesnej refleksji nad ludzkimi dziejami i losami. Oznacza przejście od śmierci do życia wiecznego, dlatego też spotykamy na niektórych cmentarnych bramach napis „Mors ianua vitae” (śmierć jest bramą życia).

Symbolika bramy wielokrotnie pojawia się w Nowym Testamencie. W Cezarei Filipowej Chrystus mówi do św. Piotra: „Ty jesteś Piotr, czyli skała, i na tej skale zbuduję mój Kościół, a bramy piekielne go nie przemogą”(Mt 16,18). W ewangelii Św. Jana, Jezus nazywa siebie bramą: „Ja jestem bramą. Jeśli ktoś wejdzie przeze Mnie, będzie zbawiony” (J 10,7; 10,9).

Głębokie znaczenie symboliczne ma również cmentarna droga, gdyż jest ona ostatnią, jaką zmarły przebywa przed spoczynkiem na zawsze w ziemi.

Estetyka, troska i opieka nad cmentarzem

*Każdy cmentarz potrzebuje opieki i troski, gdyż bez niej niszczeje i porasta chwastami, tracąc swój wygląd. Pielęgnacja grobu i regularne odwiedziny miejsca spoczynku bliskich zmarłych są zewnętrznym wyrazem duchowej i psychicznej więzi pomiędzy żywymi i zmarłymi. Możemy powiedzieć zatem, że troska o wygląd cmentarza jest przejawem naszej pamięci oraz odzwierciedleniem naszej wiary.

Grób powinien być godnym, pięknym miejscem, które daje świadectwo o wierze w zmartwychwstanie. Powinien być on zrobiony z gustem, by też niewierzący mogli wyczuć postawę nadziei, wdzięczności i otwartości.

Głównym odpowiedzialnym za cmentarz w Stawiskach jest proboszcz parafii. On też dba o to, aby na cmentarzu był porządek. Przypomina wiernym o konieczności porządkowania grobów w ciągu roku, a przed uroczystościami Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym organizuje sprzątanie cmentarza. 2Proboszcz wyznacza miejsca pochówku na cmentarzu i troszczy się o ogólną estetykę cmentarza.

Śmieci składane są do śmietników znajdujących się przy bramie, a następnie są wywożone przez parafian. Musimy sami zwracać uwagę na to, gdzie wyrzucamy śmieci na cmentarzu.

Na cmentarz jest doprowadzona bieżąca woda. Umożliwia to lepszą troskę o groby.

* Groby porządkowane są przeważnie przez osoby bliskie danemu zmarłemu. Czynią to ludzie nie tylko z okazji uroczystości Wszystkich Świętych i Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych, ale również z racji rocznicy śmierci, urodzin, imienin, dnia matki lub ojca, czy też z okazji innych świąt. Groby ozdabiane są świerkowymi gałązkami, kwiatami sadzonymi do gruntu lub doniczkowymi. Obecnie coraz częściej możemy spotykać na pomnikach kwiaty sztuczne, będące wyrazem rozpowszechnionej w XX w. estetyki kiczu. Kicz jest sposobem nie mówienia o śmierci, prezentuje on prawdę obłaskawioną, łatwo uogólnioną, zdominowaną powtarzalnością.

Odwiedzając lub porządkując groby swoich bliskich zmarłych, pamiętamy o estetyce i umiarze w stawianiu kwiatów i zniczy jako wyrazu naszej pamięci, o zmarłym. Staramy się nie zastawiać całych pomników zniczami, kwiatami, gdyż traci to swój urok i przeradza się w zawalisko, bałagan, a tym samym traci swój pierwotny cel i sens.

Często szczególnie po pogrzebie można zauważyć sterty, kopce sztucznych kwiatów na grobie zmarłego.

Wybierając się na pogrzeb starajmy się przede wszystkim pamiętać o modlitwie w intencji zmarłego. A jeśli już przynosimy kwiaty to niech to będą kwiaty żywe będące wyrazem piękna, życia, a nie sztuczne będących wyrazem kiczu cmentarnianego. Z których po kilku dniach pozostaje sterta plastykowych śmieci, na grobie bliskiej nam osoby.

Grzebaniem osób zmarłych w parafii Stawiski zajmuje się zakrystian, który jest równocześnie grabarzem; do niego również należy troska o wygląd cmentarza. Kosi on trawę na dróżkach, pomiędzy pomnikami oraz w tej części cmentarza, gdzie nie ma grobów.